၁၉၄၀-၄၁ ခုႏွစ္၌ ဒုတိယကမာၻစစ္ႀကီးသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀န္းလံုးကို တုန္လွဳပ္ေခ်ာက္ခ်ားေအာင္ဖန္တီးခ့ဲသည္။ ရေသ့ေတာင္၊ ဘူးသီးေတာင္၊ ေမာင္ေတာနယ္႐ွိ အမ်ဳိးသားမ်ားသည္ ဆန္ေကာထဲတြင္ ထည့္၍လွိမ့္ေသာ ဆီးျဖဴသီးက့ဲသို႔ လိမ့္ၾကကုန္၏။
ထိုအခ်ိန္က ရခိုင္တိုင္း၌ ျဖစ္ပ်က္ခ့ဲသမွ်တို႔သည္ ျမန္မာျပည္၌ ျဖစ္ပ်က္ခ့ဲေသာ နည္းအတိုင္းပင္ ၿဗိတိသွ်တို႔ ေအာင္ျမင္စြာ ဆုတ္ခြာေသာ အခ်ိန္သည္ ေတာ္လွန္ေရးသမား ျမန္မာတို႔အတြက္ အခ်ိန္ေကာင္း ျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္ေျပးႏွင့္ အေပါင္းပါတို႔သည္ ျမန္မာတို႔ကို မယံုၾကည္ႏိုင္ၾကေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ အခ်င္းခ်င္း ရန္တိုက္ေပးခ့ဲ၏။ ၿဗိတိသွ်ဘက္ေတာ္သားတို႔ က ျမန္မာအမ်ဳိးသား မဟုတ္ေသာသူတို႔ကို ကာကြယ္ေရးအေၾကာင္းျပ၍ ၎တို႔ယူမသြားႏိုင္ေသာ လက္နက္တို႔ကို ေပးအပ္ခ့ဲသည္။ လက္နက္အမ်ားအျပားကို ရခိုင္အမ်ဳိးသား မဟုတ္သူတို႔ထံတြင္ အပ္ႏွံခ့ဲ၏။
ထိုအခ်ိန္တြင္ စစ္ေတြခ႐ိုင္ အေရးပိုင္မွာ အိႏိၵယပဋိညာဥ္၀န္ထမ္း ဦးေက်ာ္ခိုင္ ျဖစ္သည္။ ဦးေက်ာ္ခိုင္သည္ မိမိဇာတိ ခ်က္ေၾကြနယ္ေျမကို ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးေသာ ပုဂၢိဳလ္အျဖစ္လည္းေကာင္း၊ တာ၀န္ေက်ပြန္ေသာ ျပည္သူ႔၀န္ထမ္းတစ္ဦးအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ စစ္ေတြခ႐ိုင္၏ လံုၿခံဳေရးအတြက္ ႐ြပ္႐ြပ္ခၽြံခၽြံ ေဆာင္႐ြက္ရင္း ၿဗိတိသွ်ဘက္ေတာ္သား စစ္ေျပးတို႔လက္နက္ႏွင့္ က်ဆံုးခ့ဲရသည္ကို မည္သူမွ် ျငင္းႏိုင္လိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။
ကုလားပန္ဇင္း ျမစ္၀ွမ္းေဒသအ၀င္၀တြင္ ဦးေက်ာ္ခိုင္သည္ သူခ်စ္ျမတ္ႏိုးေသာ အမ်ဳိးသားမ်ားအတြက္ အသက္ကို ေပးခ့ဲရသည္။
ဒုတိယ ကမာၻစစ္ႀကီး ၿပီးဆံုးေလ၏။ ၿဗိတိသွ်မဟာမိတ္တပ္သားတို႔သည္ ရခိုင္တိုင္းသို႔ ၀င္လာၾကေလသည္။ ၿဗိတိသွ်မဟာမိတ္တို႔ ၀င္လာေသာ လမ္းေပါက္အတိုင္း အိႏိၵယႏိုင္ငံမွ လူမ်ဳိးစံုတို႔သည္ ျမန္မာျပည္ထဲသို႔ အလုအယက္ ၀င္လာၾကသည္။ ၀င္လာေသာ လမ္းေၾကာင္းကား ကုလားပန္ဇင္း ျမစ္၀ွမ္းမွ အစျပဳေလသည္။ စစ္တေကာင္းအႏြယ္တို႔ ကုလားပန္ဇင္းျမစ္၀ွမ္းသို႔ လာေသာ အခါ ႏို႔စားဆိတ္မတစ္ေကာင္ကိုသာ ယူေဆာင္ခ့ဲၾကသည္။ ၎တို႔ႏွင့္အတူ ေ႐ွးက ျမန္မာျပည္တြင္ မေနထိုင္ဘူးေသာ အေဆြအမ်ဳိးတို႔လည္း ပါလာၾကသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ ရဲေဘာ္ျဖဴႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္တို႔သည္ ေတာခုိၾကေလသည္။ ဤေတာခိုေသာ ဂယက္သည္ ရခိုင္တိုင္းကို အႀကီးအက်ယ္႐ိုက္ေလသည္။ ထိုအခါ မူဂ်ာဟစ္လွဳပ္႐ွားမွဳသည္လည္း ေရာင္ေတာ္ျပန္ႏွင့္ေရာလႊတ္ေလသည္။
စစ္ၿပီးေခတ္ စစ္တေကာင္းနယ္သားတို႔၏ ၀ါဒသည္ နတ္ျမစ္၀ တစ္ဖက္ကမ္း႐ွိ မယူေတာင္တန္းေဒသႏွင့္ ေတာပန္ဇင္းျမစ္၀ွမ္းေဒသတို႔ကို နယ္သစ္အျဖစ္ျဖင့္ အေျခစိုက္ရန္ဟူေသာ ၀ါဒျဖစ္၏။
"အိမ္႐ွင္ကို ေမ်ာက္ႏွင္သည္" ဆိုေသာ ရခိုင္စကားပံု႐ွိသည္။ ႏိုင္ငံတကာတြင္ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းလူသားမ်ားသည္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေနရာအႏွံ႔ အေျခခ် ေနထိုင္လ်က္႐ွိၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသူမ်ားက ေ႐ွးပေ၀သဏီကပင္ ေနထိုင္လာ ပိုင္ဆိုင္လာသည္ဟု မီဒီယာမ်ားကိုသံုးကာ ေၾကညာလာလွ်င္၊ ေဒသခံလူမ်ဳိးမ်ားအျဖစ္ ေၾကြးေၾကာ္လာလွ်င္ မိမိတို႔အား ေနထိုင္ခြင့္၊ စားေသာက္လုပ္ကိုင္ခြင့္ ေပးထားသည့္အစိုးရအား မဟုတ္မမွန္ လုပ္ဇာတ္ခင္း သိကၡာခ်ပါလွ်င္၊ အိမ္႐ွင္အစိုးရကို လက္နက္ကိုင္ပုန္ကန္ရန္ ျပင္ဆင္လာလွ်င္ လူ႔သမိုင္းသည္ ေက်းဇူးတရားကင္းသည့္ ဇာတ္လမ္း ျဖစ္လာရေတာ့သည္။ ဤဇာတ္မ်ဳိးတစ္ခုသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ကိုလိုနီ၀ါဒဆိုးေမြအျဖစ္ ေျဖ႐ွင္းမရ က်န္ခ့ဲေပသည္။
ၿဗိတိသွ်သိမ္းပိုက္ခ်ိန္မွ စတင္ကာ အားေကာင္းလာေသာ တရားမ၀င္ စစ္တေကာင္းသား ဘဂၤါလီအႏြယ္မ်ားသည္ "႐ိုဟင္ဂ်ာ"ဟု နာမည္အတုအေယာင္မွည့္ေခၚကာ ရခိုင္ျပည္နယ္ကို သူတို႔၏ မူလတိုင္းျပည္အျဖစ္ ေတာင္းဆိုသည္အထိ ျဖစ္လာခ့ဲသည္။ ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား၏ ျပန္တမ္းမ်ား၊ ေဂဇက္တီယားမ်ား သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားတြင္ Chittagonian Bergali ဟူ၍သာ႐ွိၿပီး၊"႐ိုဟင္ဂ်ာ"ဟူ၍ တစ္စြန္းတစ္စမွ မေတြ႔႐ွိရေခ်။ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံအစိုးရမွ တရား၀င္ထုတ္ျပန္ထားေသာ တိုင္းရင္းသားမ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားထဲတြင္ "႐ိုဟင္ဂ်ာ"မပါ၀င္ေခ်။ ဤသမိုင္း ေနာက္ခံျဖစ္ရပ္မွန္ကို ၿဗိတိသွ်သမိုင္းဆရာႀကီးမ်ား သိႏိုင္ပါလ်က္ ေရငံုႏွဳတ္ပိတ္ေနၾက သည္မွာလည္း ထူးဆန္းေနသည္။ သမိုင္းကို ေရေရရာရာ မသိဘဲ လူ႔အခြင့္အေရးျပႆနာႏွင့္ ခ်ဥ္းကပ္ကာ "႐ိုဟင္ဂ်ာ"အား ႏိုင္ငံႀကီးတခ်ဳိ႕ အားေပးေထာက္ခံေနျခင္းမွာ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ရာ အက်ည္းတန္ အ႐ုပ္ဆိုးမွဳ ျဖစ္သည္။
စစ္တေကာင္းဘဂၤါလီတို႔ ရခိုင္ေဒသတြင္းသို႔ အလံုးအရင္းႏွင့္ ၀င္လာမွဳသည္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္ပြဲေနာက္ပိုင္းတြင္ စလာခ့ဲသည္။ စစ္ပြဲတြင္ အဂၤလိပ္တို႔ဘက္မွ ၀င္ေရာက္ကူညီခ့ဲသူ ေသာ္တလီေမာင္ညိဳအား နတ္ျမစ္၀ဲယာကို အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ ဆုလာဘ္ အဂၤလိပ္တို႔ေပးခ့ဲသည္။ သူတို႔အႏြယ္မ်ားသည္ ဆက္တိုက္လိုလို လယ္ယာေျမတိုးခ်ဲ႕ေရးအတြက္ စစ္တေကာင္းသားမ်ားကို ငွားရမ္းေခၚယူခ့ဲၾကသည္။ နတ္ျမစ္အေနာက္ဘက္ကမ္းမွစကာ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္တစ္ခုလံုး လယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္မွဳေၾကာင့္ နတ္ျမစ္အေ႐ွ႕ဘက္ကမ္းသို႔ ေရာက္လာၾကသည္။ အဂၤလိပ္မ်ားက ေဒသခံရခိုင္မ်ား မလုပ္ကိုင္ေသာ အလုပ္ၾကမ္းမ်ား၊ ကူလီ၊ ေျမတူး၊ စပါးရိတ္တို႔အတြက္ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီမ်ားကို ေခၚသြင္းၾကသည္။ အလုပ္အကိုင္အဆင္ေျပ၍ တံခါးမ႐ွိ၊ ဓါမ႐ွိ ၀င္လာခ့ဲၾကသည္။ စူးအက္တူးေျမာင္းဖြင့္လွစ္၍ စပါးေစ်းတက္လာေသာအခါ ရခိုင္လယ္ယာေျမ စီးပြားေရး စန္းပြင္ခ့ဲသည္။ လယ္ေျမတိုးခ်ဲ႕ျခင္းႏွင့္အတူ လယ္ကူလီမ်ား၊ ရာသီခ်ိန္စပါးရိတ္လုပ္လားမ်ား လွိမ့္၀င္လာသည္။ လူ၀င္မွဳမ်ားျပားလာမွဳႏွင့္အတူ ေမာင္ေတာ-ဘူးသီးေတာင္ ရထားလမ္းေဖာက္ရာ၊ ေစ်းေပါေသာ ဘဂၤါလီလုပ္သားတို႔ကို ေခၚသံုးျပန္သည္။ ၁၉၃၅ ခုႏွစ္ ခြဲေရးတြဲေရးျပႆနာတြင္ ခြဲေရးႏိုင္သျဖင့္၊ ဦးေစာ-ဆာကား စာခ်ဳပ္အရ ကုလား၀င္ေရာက္မွဳကို သံုးႏွစ္ခြင့္ျပဳရာ၊ လူလွိဳင္းမ်ားလွိမ့္၀င္လာၿပီး လူသူမ့ဲလယ္စပ္ေတာေျခမ်ားတြင္ ကုလား႐ြာမ်ား တည္႐ွိလာသည္။ မူလ ကုလား႐ြာငယ္မ်ားမွာလည္း ႏွစ္ဆ၊သံုးဆထိ ႀကီးလာသည္။အိမ္ေျခေလ်ာ့ေသာ ရခိုင္႐ြာမ်ားတြင္ ကုလားတို႔ ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ၾကသည္။ က်န္းမာေရးဌာန၏ အစီရင္ခံစာ (၁၉၃၀-၃၁) အရ ဘဂၤါလီကူလီ ၄၀၀၀၀ ခန္႔ ၀င္ေရာက္လာၿပီး အခ်ိဳ႕မွာ လံုး၀ျပန္မသြားၾကေတာ့ေပ။ ၿဗိတိသွ် အာဏာပိုင္မ်ားသည္ ျပႆနာ၏အတိမ္အနက္ကို ရိပ္မိလာသည့္အတြက္ ဂ်ိမ္းအီစတာ၊ ဦးတင္ထြဋ္၊ တကၠသိုလ္ ပါေမာကၡ ေဒဆိုင္း တို႔ႏွင့္ စံုစမ္းေရး ေကာ္မ႐ွင္တစ္ခုကို ၁၉၃၉တြင္ ဖြဲ႔ခ့ဲသည္။ ေကာ္မ႐ွင္က စိုးရိမ္စရာ အေျခအေနကိုတင္ၿပၿပီး၊ လူ၀င္မွဳႀကီးၾကပ္ေရးကို လိုအပ္သလို စိစစ္တင္းက်ပ္ရန္ အႀကံေပးခ့ဲသည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ စတင္ျဖစ္ပြားလာေသာေၾကာင့္ အေကာင္အထည္မေဖာ္ႏိုင္ဘဲ ခန္႔မွန္းထားသည့္အတိုင္း ၿဗိတိသွ်တို႔အဆုတ္ ၁၉၄၂ တြင္ အဓိက႐ုဏ္္းျဖစ္ပြားကာ၊ လူ ၂ ေသာင္းခန္႔ ေသဆံုးခ့ဲရသည္။ ရခိုင္တုိ႔မွာ အိမ္ပစ္ ေျမပစ္ ေျပးခ့ဲရၿပီး၊ ၎ေနရာတြင္ ဘဂၤါလီမ်ား အစား ၀င္ေရာက္ေနထိုင္ခ့ဲၾကသည္။ ထို႐ြာမ်ားသည္ မူဆလင္႐ြာမ်ား ျဖစ္သြားခ့ဲေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာေစတီ၊ ဘုရားေက်ာင္း၊ သိမ္ေနရာတို႔ ယခုထိ ေတြ႔ႏိုင္ေသးသည္။
၁၉၄၈ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစ ကာလတြင္၊ ေရာင္စံုပုန္ကန္မွဳမ်ားႏွင့္ ျပည္တြင္းစစ္ျဖစ္လာေသာအခါ၊ မူဆလင္တို႔ အခြင့္ေကာင္းယူကာ တစ္စခန္းထလာခ့ဲသည္။ ရခိုင္အမ်ဳိးသားမ်ား ျပည္နယ္ေတာင္းသက့ဲသို႔ သီးျခားျပည္နယ္တစ္ခု ေတာင္းဆိုလာၿပီး၊ လက္နက္ကိုင္ ပုန္ကန္ရန္ ၿခိမ္းေျခာက္လာခ့ဲသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္အား ဖဆပလအစိုးရမွ ခြင့္မျပဳသည့္အတြက္၊ ရခိုင္လူထုသည္ ဖဆပလအား မေထာက္ခံေတာ့ဘဲ၊ ရခိုင္တုိင္းရင္းသားမ်ား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးအဖြဲ႔ (ရတည)အား ေထာက္ခံမဲေပးခ့ဲၾကသည္။ ဘဂၤါလီမူဆလင္တုိ႔ကား "မူဂ်ာဟမ္"နာမည္ႏွင့္ ဆူပူေသာင္းက်န္းခ့ဲၾကသည္။ ၁၉၅၁ အလယ္သံေက်ာ္ညီလာခံ (ေမာင္ေတာၿမိဳ႕နယ္)တြင္ ရခိုင္ေျမာက္ပိုင္းကို သီးျခားမူဆလင္ျပည္နယ္အျဖစ္ ေတာင္းဆိုခ့ဲေလသည္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏု၏ ကိုင္တြယ္မွဳေပ်ာ့ေသာေၾကာင့္ ရခိုင္တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား ႐ုပ္ေျပာင္မ်ားဆြဲကာ ႐ွဳတ္ခ် ေလွာင္ေျပာင္ခ့ဲၾကသည္။
သို႔ေသာ္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္၏ နယ္ျခားေစာင့္တပ္ရင္း (BTF)ကို ရခိုင္အမ်ဳိးသား ဗိုလ္မွဴးသာေက်ာ္ (ႏိုင္ငံေတာ္ေကာင္စီ၀င္ေဟာင္း ကြယ္လြန္) ဦးေဆာင္မွဳႏွင့္ ေစလႊတ္ကာ ေသာင္းက်န္းသူတို႔အား ေခ်မွဳန္းခ့ဲသည္။ မူဂ်ာဟမ္တို႔သည္ စစ္ၿပီးေခတ္တြင္ အသစ္တည္ေဆာက္ေပးထားေသာ ရခိုင္႐ြာ (၆၀) အနက္၊ (၄၄) ႐ြာကို စီးနင္းဖ်က္ဆီးကာ၊ လူသတ္၊ လုယက္၊ မုဒိမ္းမွဳမ်ား က်ဴးလြန္ခ့ဲၾကသည္။ တပ္မေတာ္၏ တိုက္ခိုက္ေခ်မွဳန္းမွဳေၾကာင့္ မူဂ်ာဟစ္တို႔ ၿပိဳကြဲ ႐ွံဳးနိမ့္ကာ၊ ေခါင္းေဆာင္ ကာဆိန္းႏွင့္အဖြဲ႔တို႔သည္ တစ္ဖက္ႏိုင္ငံ (အေ႐ွ႕ပါကစၥတန္၊ ယခု ဘဂၤလားေဒခ်္)ထဲသို႔ ထြက္ေျပးသြားခ့ဲရၿပီး၊ ဘဂၤါလီမူဆလင္တို႔၏ ခြဲထြက္ေရး လွဳပ္႐ွားမွဳ နိဂံုးတိုင္ခ့ဲရသည္။
မ်က္ေမွာက္ကာလတြင္ "တိုင္းရင္းသားလူနည္းစု ႐ိုဟင္ဂ်ာ"ဟု သမိုင္းေနာက္ခံဇာစ္ျမစ္ကို နားမလည္ဘဲ၊ လက္႐ွိအေျခအေနကို တိက်စြာမသိဘဲ၊ ျပည္ပမီဒီယာတခ်ဳိ႕၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္းအခ်ဳိ႕က ေထာက္ခံေပးေနၾကသည္။ အင္အားႀကီးႏိုင္ငံမ်ားပင္လွ်င္ သြယ္၀ိုက္ပါ၀င္ေနသည္။ အမွန္မွာ သူတို႔သည္ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းတြင္ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမဟုတ္ဘဲ၊ တိုင္းရင္းသား မဟုတ္ေသာ လူမ်ားစု ျဖစ္ေနေပၿပီ။ ေဒသခံဇာတိ ရခိုင္မ်ားႏွင့္ တိုင္းတစ္ပါးမွ ၀င္လာေသာ စစ္တေကာင္းဘဂၤါလီတို႔ လူဦးေရအခ်ဳိးမွာ လံုး၀ေျပာင္းျပန္ ျဖစ္သြားခ့ဲေခ်ၿပီ။ ၉၅-၅ မွ ၅-၉၅% ျဖစ္သြားခ့ဲၿပီ။ လက္႐ွိအစိုးရသစ္အတြက္ ခက္ခဲေလးလံ႐ွဳပ္ေထြးေသာ ျပႆနာ တစ္ခုျဖစ္သည္မွာ အမွန္ပင္။ ဤျပႆနာကို အမွန္တကယ္သိူသူမွာ ျပႆနာဖန္တီး႐ွင္ ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီအရာ႐ွိႀကီးမ်ား၊ ၿဗိတိသွ် သမိုင္းဆရာမ်ားႏွင့္ ကိုလိုနီအေမြဆိုးကို ေ႐ွာင္လႊဲမရ လက္ခံလိုက္ရေသာ ရခိုင္အမ်ဳိးသားတို႔သာ ျဖစ္ေပလိမ့္မည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဂုဏ္သိကၡႀကီးမားေသာ စာေရးဆရာႀကီး၊ ျပည္ေထာင္စု အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာ႐ွိႀကီး၏ ၀ါက်မ်ားကို ျပန္ကိုးကားရလွ်င္ကား...
"စစ္တေကာင္းနယ္သားတို႔၏ ၀ါဒသည္ နတ္ျမစ္တစ္ဖက္ကမ္း႐ွိ မယူေတာင္တန္းေဒသႏွင့္ ေတာပန္ဇင္းျမစ္၀ွမ္းေဒသတို႔ကို နယ္သစ္အျဖစ္ျဖင့္ အေျခစိုက္ရန္ ၀ါဒျဖစ္၏။"
ေမာင္ခိုင္ေအာင္ (စစ္ေတြ)