ရခုိင္အေၾကာင္းတစ္ေစ့တစ္ေစာင္း

းဖုိ႔လုိ႔ ယုံၾကည္ေရ။ ပစၥည္းအသစ္တခု၊ နည္းပညာ အသစ္တခုနဲ႕စၿပီးေက ထိတြီ႕ဆက္ဆံေရအခါ အကြ်မ္းတ၀င္မရွိသိလုိ႔ အသုံးက်မႈကုိ နားလည္သေဘာမေပါက္သိလုိ႔ရာ ျဖစ္တယ္။

ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရး မေအာင္ျမင္ရေရ အေၾကာင္းတရားတိ လုိ႔ ဆုိထားေရအတြက္ ေခါင္းစဥ္ကုိ ျမင္ကတည္းကပင္ အဆုိးအျမင္ အေတြးအေခၚတိကုိ ျဖန္႔ေ၀ဖုိ႔လုိ႕ မယူဆစီခ်င္။ ဇာအတြက္လဲမိန္းေက မေအာင္ျမင္ရေရ အေၾကာင္းတရားကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္မွရာ ေအာင္ျမင္ႏုိင္ေရ လမ္းေၾကာင္းကုိ ရာတြီ႕ဖုိ႔ဆုိေရ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ သုံးသပ္ထားစြာ ျဖစ္လုိ႔။ တခ်ဳိ႕အသုံးအႏႈန္းတိစြာ ေဒါသသံ သင့္ခ်င္ေကေလ့ သင့္ဖုိ႔။ ယကေလ့ ဆုိလုိရင္းကုိေရာက္ေအာင္ မသုံးမျဖစ္သုံးရစြာျဖစ္လုိ႔ စာဖတ္လူတိ နားလည္ခြင့္လြတ္ႏုိင္ဖုိ႔လုိ႕ ယုံၾကည္ေရ။

ေအနိန္႔လက္ဟိ ရခုိင္ျပည္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ႏုိင္ငံေရးလမ္းေၾကာင္းတိစြာ ဦးတည္ခ်က္မဟိ၊ ရည္ရြယ္ခ်က္မဟိ၊ ဗ်ဴဟာမဟိ စိတ္ရူးေပါက္ ထလုပ္နိန္ကတ္စြာကုိ တြီ႕နိန္ရေရ။ ဗဟုိခ်က္မ မဟိေရ ႏုိင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈနဲ႕ ဆင္တူေရ။ ဗဟုိခ်က္မ မဟိဆုိစြာ ဦးေဆာင္ပါတီ (တပ္ဦးပါတီ)၊ ဦးေဆာင္ပုဂၢိဳလ္ မဟိလုိ႔ ဆုိလုိခ်င္စြာမဟုတ္။ ဇာအေပၚမွာ အေျချပဳၿပီးေက လႈပ္ရွားနိန္လဲဆုိစြာ ဗဟုိခ်က္မတန္ဖုိး (core value) ေပ်ာက္ဆုံးနိန္စြာ ျဖစ္တယ္။

အဂုတင္ျပဖုိ႔အေၾကာင္းအရာတိမွာ မိတ္ဆက္သေဘာအနိန္နဲ႕ ရခုိင္ျပည္လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရး၊ ပါတီတိလႈပ္ရွား လည္ပတ္ နိန္ေရ ပုံစံတိကုိ အဓိကဦးစားပီး သုံးသပ္တင္ျပထားေရ။ အျခားအေၾကာင္းအရာတိကုိ ေနာက္ရီးေရ ေဆာင္းပါးတိမွာ သုံးသပ္ တင္ျပဖုိ႕ အစဥ္အစုိင္ဟိေရ။ ရခုိင္ျပည္ေတာ္လွန္ေရး သမုိင္းတေလွ်ာက္မွာ ပါတီအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ အဖြဲ႕အစည္းအမ်ဳိးအမ်ဳိး၊ ေခါင္းေဆာင္ အမ်ဳိးအမ်ဳိး ေပၚေပါက္ဖူးခဗ်ာလ္။ အသက္၊ သြီး၊ ေခြ်းတိေလ့ မနည္းမေနာ ပီးဆပ္ခကတ္ဗ်ာလ္။ ယကေလ့ အဂုအခ်ိန္ထိေလ့ ေအာင္ျမင္မႈ မရဟိသိ၊ ေအာင္ျမင္မႈ မရရုံေတာင္မက ေအာင္ျမင္ဖုိ႔ လမ္းစကုိေလ့ ရာမတြီ႕ ျဖစ္နိန္သိေရ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ေတာ္လွန္ေရးမေအာင္ျမင္ရေရ အေၾကာင္းအရင္းတိကုိ သုံးသပ္ၾကည့္မိေရေရ။

(၁) တန္လာ မတန္လာ
အဂုရခုိင္ျပည္ လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရးတိစြာ လူစုေရ၊ ရန္သူနဲ႕ ၀ီးေရ ေတာတနိန္ရာမွာ စခန္းခ်ေရ၊ ကုိယ္ကာယတနား ေလ့က်င့္ေရ၊ ထမင္းခ်က္စားေရ ယင္းခ်င့္စြာ ပုံမွန္ျဖစ္နိန္ေရ။ တခါတခါ ရန္သူနဲ႕ ဆုံေက “ေဘာင္း ေဘာင္း” ေလး၊ ငါး၊ ဆယ္ေခါက္ပစ္ၿပီးေက ထြက္ၿပီးကတ္တယ္။ တႏွစ္မွာ ႏွစ္ခါ သုံးခါ တုိက္ပြဲေခ်တိကုိ ျပည္သူလူထု ယုံၾကည္မႈရဖုိ႔၊ ဖဲသာ ေငြေၾကးေကာက္ခံလုိ႔ရဖုိ႕အတြက္ ဆင္ႏြဲစြာတိကုိ ၾကားသိရေရ။ ကုိယ့္ဘက္က ရဲေဘာ္တေယာက္ ႏွစ္ေယာက္ က်ဆုံးေရ၊ ရန္သူ႔ ဘက္က ေလး၊ ငါးေယာက္ က်ဆုံးေရ။ ယေလာက္လုိ႔ရာ ျမင္တြီ႕ရေရ။ ကုိယ့္ဘက္က ရဲေဘာ္ တေယာက္၊ ႏွစ္ ေယာက္က်စြာနဲ႕ ရန္သူ႕ဘက္က ေလး၊ ငါးေယာက္ က်စြာနဲ႕ တန္လာ မတန္လာ စုိင္းစားၾကည့္မိေရ။ အဂုအခ်ိန္မွာ ေတာ္လွန္ေရး လုပ္ဖုိ႔လူ ကေကာင္း ရွားလားဗ်ာလ္။ ေတာ္လွန္ေရးမ်ဳိးဆက္ျပတ္တယ္လုိ႔ ေျပာရဖုိ႕လား၊ လူငယ္တိေရစီးေၾကာင္းေျပာင္းစြာလုိ႔ ဆုိရဖုိ႕လား။ အထူးသျဖင့္ လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရးကုိ စိတ္၀င္စားၿပီးေက ကုိယ္တုိင္ကုိယ္က်ပါ၀င္လုပ္ဖုိ႕လူရွားေရ။ ရခုိင္သား တေထာင္ မွာ တေယာက္မရွိ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ေတာတြင္းေျပာက္က်ားစစ္ကုိ အကြ်န္႕အေနနဲ႕ ပီးဆပ္ရစြာမတန္လုိ႔ ယူဆလာေရ။ ယင္းခ်င့္ ထက္ ၿမိဳ႕တြင္းေျပာက္က်ားစစ္ကုိ ေဖာ္ေဆာင္ႏုိင္ေက ပုိလုိ႔အျမတ္မရႏုိင္လာဆုိေရ အေတြးတိကုိ ျဖစ္လာစီေရ။ အဂုမွ မဟုတ္၊ လြန္ခေရ အႏွစ္ (၂၀) ေက်ာ္ေလာက္က မာနယ္ပေလာကုိ ႀကီးစုိးထားေရအခ်ိန္ကပင္ စုိင္းစားမိေရ။ ယကေလ့ တဖြဲ႕ကေလ့ အေလးအနက္ မစုိင္းစားခ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ လက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရးကုိ စိတ္၀င္စားလူတိအေနနဲ႕ ေတာတြင္းကပင္ ၿမိဳ႕တြင္း ေျပာက္က်ားစစ္ကုိ ကူးေျပာင္းဖုိ႔စြာကုိ အဂုအခ်ိန္မွာ အေလးအနက္စုိင္းစားဖုိ႔လုိအပ္တယ္။ အဂုအခ်ိန္မွာ ပုိလုိ႕ျဖစ္သင့္ေရလုိ႔ ယူဆေရ။ ယကေလ့ လက္ဟိအေျခအေနထိ တခုအဖြဲ႕အစည္းကေလ့ ေတာတြင္းကပင္ ၿမိဳ႕တြင္းကုိ ေျပာင္းလဲႏုိင္ဖုိ႔ အလား အလာမဟိသိ။ ရခုိင္အဖြဲ႕အစည္းတခုတည္းကုိ ဆုိလုိစြာမဟုတ္။ တျခားလူမ်ဳိးစု အဖြဲ႕အစည္းအားလုံးမွာေလ့ ယင္းအတုိင္းသိ။ တုိးတက္ေျပာင္းလဲနိန္ေရ စစ္ေရးအေတြးအေခၚတိကုိ လက္ခံမက်င့္သုံးႏုိင္ကတ္သိ။ တခ်ဳိ႕ႏုိင္ငံတိက ေတာ္လွန္ေရးအဖြဲ႕အစည္း တိ ေျပာင္းလဲလားစြာ ၾကာဗ်ာလ္။ ေတာတြင္းကပင္ ၿမိဳ႕တြင္းေျပာက္က်ားစစ္ ကူးေျပာင္းဖုိ႔စြာ လြယ္စြာေတာ့မဟုတ္။ အဂု လက္ဟိ ႏုိင္ငံတကာ အခင္းအက်င္းနဲ႕ မီဒီယာ အာရုံစုိက္မႈတိစြာ ၿမိဳ႕နဲ႕ေတာ အမ်ားႀကီးကြာလားစြာကုိ တြီ႕ရေရ။ ယင္းခ်င့္ကုိ ဗ်ဴဟာေျမာက္စုိင္းစားေရ ေနရာမွာ ထည့္သြင္းစုိင္းစားသုံးသပ္ဖုိ႔လုိေရ။ ေတာ္လွန္ေရးေရရွိန္ကုိ အမ်ားႀကီးအေျပာင္းအလဲ ျဖစ္စီ ႏုိင္ေရ။ ၿမိဳ႕မွာရန္သူ႕လူတေယာက္ သီစြာနဲ႕ ေတာမွာ ရန္သူတေယာက္သီစြာ စကားအမ်ားႀကီး ေျပာလာေရ။ အဂုလက္ဟိ ရခုိင္ လက္နက္ကုိင္ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ဆက္စပ္ၿပီးေက ေျပာရဖုိ႕ဆုိေက ရခုိင္လက္နက္ကုိင္ ေတာ္လွန္ေရတပ္ဆုိစြာကုိ နယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္ ေရးအတြက္ ရည္ရြယ္ၿပီးေက တည္ေဆာက္ထားေရ တပ္လုိ႔လဲ မျမင္မိ။ နယ္စပ္မွ အေျခစုိက္ၿပီးေက ျပည္သူတိဘက္က ဖဲသာ ေကာက္ဖုိ႔ တည္ေဆာက္ထားေရ ေခါင္းေဆာင္တိခပုိက္ေဆာင္တပ္တိနဲ႕ တူနိန္ေရ။ ေအခ်င့္က ပကတိျဖစ္ပ်က္နိန္ေရ အေျခ အေနအရ ေျပာရစြာျဖစ္တယ္။ တခ်ဳိ႕ရုိ႕ ႀကိဳက္ခ်င္မွ ႀကိဳက္ကတ္ဖုိ႕။ တန္လာမတန္လာဆုိစြာမွာ ေအအခ်က္ေလ့ အခ်က္ တခ်က္အေနနဲ႕ပါေရ။ ရခုိင္အမ်ဳိးသားေရးအတြက္ အမိအဖကုိ ပစ္၊ ညီအစ္ကုိေမာင္ႏွမကုိ ပစ္၊ သား မယား၊ ဘ၀ကုိ ပစ္လာၿပီးမွ ေတာထဲမွာ ႏွစ္ေပါင္းအၾကာႀကီး အကုန္ခံနိန္ရစြာ တန္လာ မတန္လာ စုိင္းစားဖုိ႕လုိလာေရ။

(၂)  ပါတီေလ့လာေရး
ပါတီတခုမွာ ပါတီေလ့လာေရးဆုိစြာကုိ ေဘာင္ခတ္ထားလုိ႔မရႏုိင္။ ပါတီရဲေဘာ္တိေခါင္းထဲကုိ ျပင္ပက အေတြးအေခၚတခု (ႏုိင္ငံေရးအေတြးအေခၚ၊ ရန္သူဘက္က လာေရ အေတြးအေခၚေလ့ ျဖစ္ႏုိင္ပါေရ) ၀င္လားေက ပါတီၿပိဳကြဲလားဖုိ႕ဆုိေရ အေတြးနဲ႕ ပါတီေခါင္းေဆာင္တိစြာ ရဲေဘာ္တိ စာပီေလ့လာေရး၊ မီဒီယာတိနဲ႕ အဆက္အစပ္တိကုိ ပိတ္ပင္ထားလုိ႔မရ။ ခုိင္မာေရအေတြး အေခၚတခုကုိ ကုိင္စြဲထားေက ဇာအေတြးအေခၚကုိမဆုိ ေခ်ဖ်က္ႏုိင္ေရ၊ ၾက့ံၾက့ံခံႏုိင္ေရ။ ခုိင္မာေရ၊ အစမ္းသပ္ခံႏုိင္ေရ အေတြး အေခၚကုိ မတည္ေဆာက္ႏုိင္ဘဲ ပါတီကုိ လူအေရအတြက္မ်ားဖုိ႔ တခုတည္းနဲ႕ တည္ေဆာက္ေက တပ္တြင္းပုန္ကန္မႈတိထိ ျဖစ္လားႏုိင္ေရဆုိစြာကုိ သတိခ်ပ္ဖုိ႕သင့္ေရ။ ခြဲထြက္ေရ၊ ပါတီ ႏွစ္ျခမ္းကြဲေရ အဆင့္ထိ ျဖစ္လားႏုိင္ေရ။ ေအခ်င့္ကုိ မဖတ္ရ ထုိခ်င့္မေလ့လာရ တားျမစ္ထားလုိ႔ မရႏုိင္။ ပါတီတြင္းမွာ ပန္းေပါင္းတရာ ပြင့္ဖုိ႔လုိေရ၊ အေတြးအေခၚေပါင္းစုံ ဖြံ႕ၿဖိဳးနိန္ဖုိ႔ လုိအပ္တယ္။ အေတြးအေခၚေပါင္းစုံအၿပိဳင္အဆုိင္ ေဆြးေႏြးနိန္ဖုိ႔ လုိအပ္တယ္။ ေယမွရာ အေကာင္းဆုံးအေတြးအေခၚကုိ ေရြးခ်ယ္ လုိ႔ရႏုိင္ဖုိ႕။ ရခုိင္သားတိအားလုံး လက္ခံႏုိင္ေရ ေတာ္လွန္ေရ၊ အေကာင္းဆုံးအေတြးအေခၚတခု ေပၚထြက္လာႏုိင္ဖုိ႔။ ၾကားရ သေလာက္ ေတာထဲမွာနိန္ေရ ရဲေဘာ္တိမွာ နယ္စပ္ကဗမာအဖြဲ႕အစည္းတိ ထုတ္ေတစာအုပ္၊ စာေစာင္တိကုိ တေမွ်ာ္ေမွ်ာ္ ေစာင့္နိန္ရေရလုိ႔ သိရေရ။ ယင္းသတင္းကုိ ၾကားရလုိ႔ စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိေရ။ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ ပတ္သက္ေတ တခ်ဳိ႕ စာအုပ္တိကုိ လူႀကံဳနဲ႕တတ္ႏုိင္သေလာက္ ေတာထဲက ရဲေဘာ္ေခ်တိအတြက္ ပုိ႔ျဖစ္တယ္။ ေအခ်င့္စြာ ရဲေဘာ္တိ ေတာထဲမွာနိန္ၿပီးေက အေတြးအေခၚသီ၊ စိတ္ဓါတ္သီ၊ ဘ၀ပါသီလားႏုိင္ေရ အေျခအေနျဖစ္တယ္။ ပါတီမွာ ေခါင္းေဆာင္ တာ၀န္ကုိယူထားေရပုဂၢိဳလ္တိ အေနနဲ႕လဲ ကုိယ့္ရဲေဘာ္တိကုိ ကုိယ့္ သား၊ သမီးပုိင္ ကုိယ္ခ်င္း စာတတ္ဖုိ႔လုိေရ။ ျပည္တြင္း ျပည္ပက ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရး ဗဟုသုတရႏုိင္ရစီေရ စာအုပ္၊ ေဆာင္းပါးတိ၊ စာတမ္းတိကုိ ေလ့လာေရးအတြက္ ျဖည့္ပီးဖုိ႔လုိအပ္တယ္။ တခုစုိင္းစားမိစြာက ရဲေဘာ္တေယာက္ကုိ ေရဒီယုိတလုံးက် ေထာက္ပံ့ပီးႏုိင္ေက အမ်ားႀကီးအက်ဳိးဟိႏုိင္ ေရ။ ပါတီအေတြးအေခၚကုိ ခုိင္မခုိင္ စမ္းသပ္ႏုိင္ဖုိ႕နဲ႕ ပါတီႏုိင္ငံေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္လာဖုိ႔အတြက္ တခုတည္းရွိေရနည္းလမ္းေရ ပါတီေလ့လာေရးရာ ျဖစ္တယ္ဆုိစြာကုိ ပါတီတုိင္း ဆုတ္ကုိင္ထားသင့္ေရ။ ယင္းခ်င့္ကုိ တစုိက္မတ္မတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ လုပ္ေဆာင္ပီးဖုိ႔လဲလုိအပ္တယ္။

(၃) အေျပာင္းလဲကုိ လုိလားေရ စိတ္
ေနာက္တခုက ပါတီတခုမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတခုမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ပုံမွန္အေျခအေနကုိ မႀကိဳက္ မႏွစ္သက္လုိ႔ လမ္းေၾကာင္း သစ္ ေဖာက္ခ်င္လူတိအမ်ားႀကီးရွိေရ။ ယင္းခ်င့္ကုိ လမ္းေၾကာင္းသစ္ ေဖာက္ခ်င္ေရလူတိလုိ႔ ဆုိကတ္တယ္။ စြန္႔ဦးထြက္တီထြင္ ရွင္လုိ႔လဲ သုံးႏႈန္းကတ္တယ္။ ယင္းလူတိအေတြးအေခၚစြာ သာမန္လမ္းရုိးေဟာင္းက အေတြးအေခၚတိနဲ႕ တူႏုိင္ဖုိ႔မဟုတ္။ ယင္းစိတ္ဓါတ္မ်ဳိးရွိေရ လူသစ္တိကုိ တခ်ဳိ႕လမ္းေဟာင္းက လူတိက အျမင္မၾကည္မႈတိနဲ႕ နိမ္ခ်ေက ဆက္ဆံခ်င္စြာတိေလ့ တခ်ဳိ႕ ပါတီတိမွာ တြီ႕ရေရ။ လမ္းေၾကင္းသစ္တိ၊ အေတြးအေခၚသစ္တိ၊ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္အသစ္တိစြာ ယင္းပုိင္ ေဖာက္ထြက္ခ်င္ေရ လူတိဘက္က ထြက္လာတတ္တယ္။ အနီးစပ္ဆုံးဥပမာပီးရဖုိ႕ဆုိေက ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရးထဲက ဗုိလ္ရာဇာရုိ႕ပုိင္ လူမ်ဳိးတိ ျဖစ္တယ္။ ဗုိလ္ရာဇာေစာ္ ႏွစ္ေပါင္းအၾကာႀကီး တုိးတက္မႈေလ့မဟိ ပ်က္စီးမႈလဲမဟိ အသက္တိႀကီးရင့္လာၿပီးေက ေအအတုိင္း ေတာထဲမွာ ၀ါးတုတ္ခ်ဳိး၊ ကင္းေစာင့္ဘ၀နဲ႕အေျခအေနကုိ ေျပာင္းလဲဖုိ႔အတြက္ ဖဲသာ၊ လက္နက္စြာ အဓိကက်ေရလုိ႔ ေတြးေခၚ ခေရ။ ေယခါ အေတြးအေခၚေဟာင္းနဲ႕ အေတြးအေခၚသစ္ ပဋိပကၡစြာ ေပၚလာေရ။ ယင္းခ်င့္က ေတာ္လွန္ေရးတခု၊ သမုိင္းတခုမွာ ျဖစ္ရုိးျဖစ္စဥ္ တခုရာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ဆုံး သူ႔ပါတီထဲမွာ အေျပာင္းအလဲ လုပ္လုိ႔ မရ၊ အဂုလူတိနဲ႕ ေရွ႕တုိးလုိ႔ မရဆုိေရစိတ္နဲ႕ သီးျခား Arakan Army ျဖစ္လားခရေရ။ ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရး ေခတ္သစ္စာမ်က္ႏွာတခုကုိ လူမ်ဳိးတုိင္း အထင္ႀကီးေလးစား ေလာက္ေအာင္ စြမ္းေဆာင္ပီးႏုိင္ခေရ။ ယကေလ့ “ဘုန္းႀကီးလုိ႔ အသက္မရွည္”ဆုိပုိင္ အသက္ငငယ္ရရြယ္နဲ႕ က်ဆုံးလား ခရစြာ ၀မ္းနည္းဖုိ႕ေကာင္းေရ။ ကရင္မွာဆုိေက ဗုိလ္ခ်ဳပ္ျမကုိ ညႊန္းရဖုိ႕။ KNU အတြင္းမွာ တဗုိလ္တမင္းနဲ႕ ဆုံးျဖတ္ခ်က္တခု ခ်က္လို႔မရ ႏုိင္ေလာက္ေအာင္ ခရီးမေရာက္ျဖစ္နိန္စြာကုိ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ျမက အဖြဲ႕အစည္းတြင္း အာဏာသိမ္းၿပီးေက ကရင္ေတာ္လွန္ေရးကုိ ဦးေဆာင္ခရေရ။ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ျမဦးေဆာင္ေရ ကရင္ေတာ္လွန္ေရးစြာ ရန္သူကပါ၊ ကမၻာကပါ အသိအမွတ္ျပဳရေရ အဆင့္ျဖစ္ခရေရ။ ဗုိလ္ရာဇာရုိ႕ပုိင္၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ျမရုိ႕ပုိင္ လူတိက (one in a million) လုိ႔ ဆုိရဖုိ႕။ အေျပာင္းအလဲကုိ လုိလားစိတ္၊ ကုိယ့္လူမ်ဳိးကုိ လူနဲ႕ သူနဲ႕ တူေအာင္ ဆက္ဆံခံရဖုိ႕ဆုိေရ စိတ္ဓါတ္နဲ႕ တုိက္ပြဲ၀င္ခေရ မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္တိလုိ႔ ဆုိရဖုိ႕။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ပါတီအဖြဲ႕အစည္း တခုစြာ ပုိေကာင္းေရအေျပာင္းအလဲတိကုိ ဖန္တီးယူဖုိ႔အတြက္ လမ္းဖြင့္ပီးထားဖုိ႔လုိအပ္တယ္။ အေတြးအေခၚသစ္၊ လုပ္နည္း လုပ္ဟန္ အသစ္တိကုိ ေနရာပီးဆက္ဆံတ္ဖုိ႔ လုိအပ္တယ္။ မဟုတ္ေက “အသက္ႀကီးလုိ႔ ဘုန္းမႀကီး” ဆုိပုိင္ တျဖည္းျဖည္း လုံးပါး ပါးၿပီးေက ေပ်ာက္ကြယ္လားႏုိင္ေရ။

(၄) ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္
ေနာက္တခုက ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ျဖစ္တယ္။ ပါတီတခုမွာ ေတာ္လွန္ေရး၊ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ တေယာက္နဲ႕ တေယာက္ တူႏုိင္ဖုိ႔မဟုတ္။ ေနာက္ၿပီးေက တေယာက္နဲ႕ တေယာက္ ဗီဇဥာဏ္ေလ့ တူႏုိင္ဖုိ႔မဟုတ္။ ဆုိင္ရာဆုိင္ရာ လူတန္းစားအလုိက္၊ ျဖတ္သန္းလာေရ လူမႈအသုိင္းအ၀ုိင္းအလုိက္ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္၊ ဗီဇ၊ အက်င့္ တခုေလ့ တူဖုိ႔ မဟုတ္။ ယင္းပုိင္ မတူစြာကုိ တူေအာင္ညိႈမယ္ဆုိၿပီးေက အတင္းအဓမၼ လုပ္လုိ႔မရႏုိင္။ ယင္းပုိင္အတင္းအဓမၼညိႈယူလုိ႔ တခ်ဳိ႕ရခုိင္အဖြဲ႕အစည္းတိမွာ စြမ္းရည္ရွိေရ၊ အျမင္ ထက္ျမက္ေရ ႏုိင္ငံေရးသမားတိ မဟိသေလာက္ အားနည္းနိန္စြာကုိ တြီ႕ရေရ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ လက္ဟိျမင္နိန္ရေရ ရခုိင္ႏုိင္ငံေရးသမား အမ်ားစုဆုိစြာ “ငါရုိ႕ ရခုိင္ျပည္ကုိ ဗမာတိ ၁၇၈၄ မွာ သိမ္းခေရ၊ အဂုေလ့ ရခုိင္တိကုိ ဗမာတိႏုိင္စားနိန္ေရ၊ ငါရုိ႕ ေတာ္လွန္ရဖုိ႕၊ ကုလားတိေလ့ ရခုိင္ျပည္ကုိအရွင္ခံနိန္ေရ၊ ငါရုိ႕ဆုံးရႈံးလားစြာ လြတ္လပ္ေရး၊ ယင္းအတြက္နဲ႕ လြတ္လပ္ေရး ရေအာင္ လုပ္ရဖုိ႕”ဆုိေရ စကားထက္ အပုိ မေျပာႏုိင္။ “ငါ့ရုိ႕ ယင္းအတြက္နဲ႕ စည္းရုံးဖုိ႕လုိေရ၊ စည္းရုံးဖုိ႔ ငါရုိ႕ ပါတီကုိ ေထာက္ခံ၊ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့” ဆုိရုံေလာက္ရာဟိေရ။ အမွန္တကယ္ ႏုိင္ငံေရး အရည္အခ်င္းရွိေရလူဆုိစြာ သမုိင္းကုိ အလြတ္က်ၿပီးေက ေျပာျပ နိန္ရုံေလာက္နဲ႕မရ။ ဖဲသာတခုတည္းအတြက္ လူၿပိန္းႀကိဳက္ႏုိင္ငံေရးတိကုိ အတုံးလုိက္အခဲလုိက္ ခ်ျပ စည္းရုံးနိန္စြာကုိ တြီ႕နိန္ရေရ။ ယခ်င့္ကုိ ေစတနာရွိေရ ျပည္သူ႕ႏုိင္ငံေရးသမားတိလုိ႔ မေခၚႏုိင္။ ဖဲသာရလုိမႈတခုတည္းနဲ႕  ႏုိင္ငံေရးအသိဥာဏ္ မဖြံ႕ၿဖိဳးသိေရလူတိအႀကိဳက္ လုိက္လုပ္နိန္ကတ္စြာလုိ႔ရာ ေျပာရဖုိ႕။ အမွန္တကယ္ ျဖစ္သင့္စြာကား လူတုိင္း ႏုိင္ငံေရးဗဟုသုတ၊ အသိဥာဏ္၊ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ျမင့္တက္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ပီးသင့္ေရ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ႏုိင္ငံေရးသမား၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားလုိ႔ ခံယူလူတိကုိယ္တုိင္ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ ေကာင္းနိမ့္က်နိန္စြာကုိ တြီ႕ရေရ။ ကုိယ့္စြာကုိ ျပင္ဆင္မႈ၊ ေလ့လာမႈေလ့မရွိကတ္။ “ဟိက ႏြားက ေကာက္လုိ႔လားေက၊ ေနာက္ကႏြားကေလ့ ေကာက္လုိ႕လားဖုိ႕” ဆုိစြာကုိ သတိျပဳသင့္ေရ။ ယင္းပုိင္ လူၿပိန္းႀကိဳက္ ႏုိင္ငံ ေရးသမားတိ ဦးေဆာင္နိန္ေရ ဇာပါတီ၊ အဖြဲ႕အစည္းတိကုိမဆုိ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရး ဗဟုသုတရွိေရ၊ ေလ့လာလုိက္စားေရ လူတိက လက္ခံအသိအမွတ္ မျပဳႏုိင္စြာ ေသခ်ာေရ။ ယင္းခ်င့္စြာ အမ်ဳိးမခ်စ္လုိ႔လဲမဟုတ္။ လုံး၀လြတ္လပ္ေရး၊ ဖယ္ဒရယ္ - လုံးလာ၊ ျပားလားမသိစြာကုိ ႀကိဳက္စြာေရြး ဆုိလုိ႔ေျပာလုိ႕မရ။ အနစ္သာရျပည့္ေရ ေရြးခ်ယ္မႈဆုိစြာ အသိဥာဏ္ကလာစြာ ျဖစ္ တယ္၊ ခံစားခ်က္က လာစြာမဟုတ္။ သူငယ္တန္းအေခ်ကုိ ဆရာ၀န္လုပ္ခ်င္လာ၊ အင္ဂ်င္နီယာလုပ္ခ်င္လာ လားမိန္းစြာနဲ႕ တူနိန္ ေရ။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ တုိးတက္လာဖုိ႔စြာ ေကာင္းအေရးႀကီးေရ။ ရခုိင္တမ်ဳိးသားလုံး ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ မျမႇင့္သေရြ႕ ရခုိင္ျပည္ေတာ္လွန္ေရး အားေကာင္းဖုိ႔ အလားအလာမဟိႏုိင္။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ႏုိင္ငံေရးေရရွိန္ျမင့္မားလာဖုိ႔ကုိ တမ်ဳိးသားလုံး တာ၀န္တရပ္အေနနဲ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္သင့္ေရ။

(၅) ဖဲသာ
ေနာက္ဆုံးတခ်က္အေနနဲ႕ အမွန္တကယ္ ေတာ္လွန္ေရးသမား၊ ႏုိင္ငံေရးသမားဆုိေရလူတိစြာ အေခ်ာင္သမားတိ၊ ကုိယ့္အတၱမွာ အေျချပဳၿပီးေက လႈပ္ရွားနိန္ေရ လူတိဘက္မွာ ဖဲသာနဲ႕ ေစ်းျဖတ္ခံနိန္ရေရ ကိစၥျဖစ္တယ္။ ယင္းခ်င့္စြာ ေတာ္လွန္ေရးသမား၊ ႏုိင္ငံေရးသမားကုိ အျပင္က ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးကုိ နားမလည္ေရလူတိက ေစ်းျဖတ္တယ္ဆုိေက လက္ခံႏုိင္ေရ။ အဂုက ယပုိင္မဟုတ္။ ပါတီအတြင္းမွာ ေစ်းျဖတ္ခံနိန္ကတ္ရစြာျဖစ္တယ္။ ပါတီထဲက ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရး ေရရည္အျမင္ရွိလူ၊ ေတြးေခၚစုိင္းစားႏုိင္ေရလူတိစြာ ဖဲသာရွာဖုိ႕ တတ္ခ်င္မွ တတ္ကတ္ဖုိ႕။ ယင္းခ်င့္စြာ အစြမ္းအစမဟိလုိ႕လုိ႔ ေျပာလုိ႔မရ။ ဖဲသာရွာဖုိ႔ စြာကုိ စိတ္မ၀င္စားဘဲ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးထဲမွာ သူ႕အေတြးကုိ ႏွစ္ျမဳပ္ထားစြာ ျဖစ္ႏုိင္ေရ။ ယင္းပုိင္ သက္တမ္းရင့္၊ ႏုိင္ငံေရး နဲ႕ဆုိင္ေရ အရည္အခ်င္း ျပည့္မီွေရ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးသမားတိစြာ ပါတီမွာ ၾသဇာအာဏာ မဟိစြာကုိ တြီ႕နိန္ရေရ။ အေၾကာင္းအရာက ဖဲသာမရွာပီးႏုိင္ဆုိေရ အေၾကာင္းအရင္းျဖစ္တယ္။ ယင္းအတြက္နဲ႕ အေတြးအေခၚ ထက္ျမက္ေတလူတိ၊ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးကုိ တစုိက္မမတ္ ေလ့လာနိန္ေရပုဂၢိဳလ္တိ တင္ျပအႀကံျပဳေရ အေတြးအေခၚ ေကာင္းတိစြာေလ့ ေဂ်ာင္ထုိး ခံရစြာတိဟိနိန္ေရ။ ယင္းအတြက္ ပါတီစြာ သက္တမ္းရာၾကာလာေရ ႏုိင္ငံေရးအရ၊ စည္းရုံးေရးအရပါ တ၀ဲလည္လည္ ျဖစ္နိန္ ကတ္ရေရ။ ဖဲသာရွာပီးႏုိင္ေရ လူတိကား ပါတီမွာေလ့ ၾသဇာဟိ၊ ထမင္းရွင္ပုိင္ေလ့ အထင္ခံရ၊ ရဲေဘာ္တိကုိေလ့ တပည့္ပုိင္၊ အခုိင္းအေစတိပုိင္ ခုိင္း၊ ကုိယ့္ေလ့ ေတာ္လွန္ေရးဘူဇြာ ျဖစ္ၿပီးေက သာယာနိန္ကတ္စြာတိကုိ တြီ႕ရ။ သူရုိ႕စြာ လက္ဟိ အေျခအေနကုိ ပ်က္လားဖုိ႔စြာကုိ ေၾကာက္တယ္။ ပါတီကုိျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရးလုပ္ေက အဂုရဟိထားေရ သူရုိ႕အေနအထား ေပ်ာက္လားဖုိ႔စြာကုိ ေၾကာက္တတ္တယ္။ ယင္းအတြက္နဲ႕ ေအအတုိင္း (status quo) ကုိ ထိန္းထားကတ္စြာကုိေလ့ တြီ႕ရေရ။ ဖဲသာ မရွာပီး ႏုိင္ေရ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရး အေျမာ္အျမင္္ရွိေရလူတိ တင္ျပေရ လက္ဟိ ကမၻာ့အေျခအေန၊ ဗမာျပည္ႏုိင္ငံေရး အေျခအေန၊ ရခုိင္ျပည္ႏုိင္ငံေရးအတြက္ ျဖစ္သင့္ေရေပၚလစီတိစြာ ေဘးေရာက္လားရတတ္တယ္။ ယင္းပုိင္ ေပၚလစီအေဟာင္း တိ၊ အေတြးအေခၚအေဟာင္းတိ၊ လက္ဟိအေျခအေနနဲ႕မကုိက္ညီေရ ႏုိင္ငံေရးလုပ္ငန္းစုိင္တိ ေနာက္ကြယ္က အေၾကာင္းအရင္း ေနာက္ခံတိကုိ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးကုိ စာအုပ္စာေပဖတ္ၿပီးေက စိတ္၀င္စားလာေရလူငယ္တိ ရိပ္မိဖုိ႕မလြယ္။ ေအခ်င့္က လူတေယာက္၊ အဖြဲ႕အစည္းတခု ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အေျခတည္လာၿပီးမွ ျဖစ္လာေရအေၾကာင္းအရာတိ ျဖစ္နိန္ေရ။ ပါတီတြင္းက တခ်ဳိ႕ရုိ႕ ရိပ္မိကတ္တယ္။ ယကေလ့ သူရုိ႕ေလ့ ဖဲသာရွာပီးႏုိင္ေရ လူတိမြီးစပ္ခံရလုိ႕၊ ေ၀စုခြဲလုိ႕ ေက်နပ္နိန္ကတ္တယ္အတြက္ အေျပာင္းအလဲလုပ္သင့္စြာကုိ သိေကေလ့ တခုအသံေလ့မထြက္ဘဲ ၿငိမ္နိန္ကတ္တယ္။ ယင္းပုိင္အေၾကာင္းအရာတိကုိ တခ်ဳိ႕ ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးမွာ ထထဲ၀၀င္ပါ၀င္ဖူးေရလူတိက တစုံတရာ နားလည္သေဘာေပါက္ကတ္တယ္။ ယင္းပုိင္ ေတာ္လွန္ေရး ဘူဇြာ ေပါက္စတိစြာ အမ်ားႀကိဳက္ (populism) ကုိ ဆုတ္ကုိင္ၿပီးေက ႏုိင္ငံေရးအရ မရင့္က်က္ေရလူတိ ျဖစ္တတ္ေတ စိတ္ခံစားမႈ ႏုိင္ငံေရး (Emotional Politics) မွာ အေျချပဳၿပီးေက အျမတ္ ထုတ္နိန္ကတ္တယ္။

နိဂုံးခ်ဳပ္ေျပာခ်င္စြာက အထက္မွာေျပာခေရ အေၾကာင္းအရင္း (၅) ခ်က္စြာ ရခုိင္သမုိင္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္မွာ လက္ဟိ အေျခအေနထိ  ျဖစ္နိန္ေရ အေၾကာင္းအရာတိလုိ႔ သုံးသပ္မိေရ။ ေအအေျခအေနတိကုိ ေက်ာ္လႊားႏုိင္မွရာ ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရးကုိ စၿပီးေက အုတ္ျမစ္ခ်တည္ေဆာက္လုိ႔ ရႏုိင္ဖုိ႔လုိ႕ယုံၾကည္ေရ။ ယင္းပုိင္အေၾကာင္းအရာတိကုိ မျပဳျပင္ဘဲ စည္းရုံးရဖုိ႕ ညီညြတ္ရဖုိ႕ ဆုိေရ အေပၚအယံအေၾကာင္းအရာတိကုိရာ ျပႆနာအရင္းအျမစ္လုိ႔ ထင္မွတ္နိန္ကတ္ေက ေအအတုိင္း တ၀ဲလည္လည္ ဟိနိန္ ဖို႕သိ။ ေခတ္တိ၊ ႏွစ္တိ၊ အခ်ိန္တိရာ ေျပာင္းလီဖုိ႔ ေအအေတြးေခၚဆုိး၊ ဥာဏ္ဆုိးတိ ဟိနိန္သေရြ႕ ေတာ္လွန္ေရးအရွိန္အဟုန္ တခုစြာ ပပီပျပင္ျဖစ္လာႏုိင္ဖုိ႕မလြယ္။ ေအခ်င့္က ႏွစ္ေပါင္းအၾကာႀကီး ရခုိင့္ေတာ္လွန္ေရးမွာ အေျခက်နိန္ေရ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ တိျဖစ္ေတပုိင္ ေအခ်င့္တိကုိ အယင္ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲႏုိင္ဖုိ႕အတြက္ အရည္အခ်င္းဟိေရ၊ အျမင္အေျမာ္ဟိေရ၊ ပီးဆပ္စြန္႔လႊတ္ လူတိ ရခုိင္သားထဲမွာ အမ်ားႀကီးလုိအပ္တယ္။ ရခုိင္ေတာ္လွန္ေရးကုိ ျပည္သူတိ ဇာအတြက္စိတ္မ၀င္စားကတ္လဲ အေျဖတိစြာ ေလ့ အထက္မွာတင္ျပခေရ အခ်က္ (၅) ခ်က္ထဲမွာ တစိတ္တပုိင္းအေနနဲ႕ ပါဖုိ႕ထင္ေရ။ ႏုိင္ငံေရးျဖစ္စဥ္တခု၊ အျဖစ္ အပ်က္တခု၊ ပဋိပကၡတခုကုိ ခ်ဥ္းကပ္ေတေနရာမွာ ဆႏၵစြဲကင္းႏုိင္ဖုိ႕ လုိေရပုိင္ ငါ့ပါတီ၊ ငါ့အဖြဲ႕အစည္း၊ ငါ့လူမ်ဳိး ဆုိစြာတိကုိ ခ၀ါခ်ၿပီးေက ရႈျမင္တတ္ဖုိ႔လဲ လုိေရ။ အေၾကာင္းအရာတခုကုိ ကုိယ္က ဇာအျမင္က ၾကည့္ေလဆုိစြာ ေကာင္းအေရးႀကီးေရ။ အျမင္မတူေက ရပ္တည္ခ်က္ မတူႏုိင္၊ ရပ္တည္ခ်က္ မတူေက နည္းနာေလ့ မတူႏုိင္။ ယင္းအတြက္နဲ႕ အျမင္၊ ရပ္တည္ခ်က္၊ နည္းနာ မွန္ကန္ေအာင္ အႏုလုံပဋိလုံ ေတြးေခၚစုိင္းစားႏုိင္ဖုိ႔ အားထုတ္ရဖုိ႕လုိေရ။ ေယမွရာ ဇာေၾကာင့္ ဇာျဖစ္တယ္ဆုိစြာကုိ အစြဲကကင္းနဲ႕ ရႈျမင္ႏုိင္ဖုိ႕၊ ယင္းပုိင္ရႈျမင္ႏုိင္မွေလ့ ရခုိင့္ေတာ္လွန္ေရးတုိးတက္ႀကီးပြားေရးအတြက္ ကုိယ္ေလ့ အုတ္တခ်ပ္ သဲတပြင့္ ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ပီးလုိ႔ရဖုိ႕။ ေနာက္ေလ့ ရခုိင္ျပည္ႏုိင္ငံေရး၊ ေတာ္လွန္ေရးနဲ႕ဆက္စပ္ေတ အေၾကာင္းအရာတိကုိ ဆက္ ရီးႏုိင္ဖုိ႕ ႀကိဳးစားလားမယ္။

ရခုိင္သူ၊ ရခုိင္သားတုိင္း ဘ၀မွာ တုိးတက္ေအာင္ျမင္မႈတိ ရႏုိင္ကတ္ပါစီလုိ႔ ဆုေတာင္းမိေရ။